Bira Mayası nedir, ne amaçla kullanılır?

Bilimsel adı Saccharomyces cerevisiae olan bira mayasının insanlar tarafından kullanımı milattan önce 4000 yıllara uzanır . Anadolu topraklarında Hititlerin bira mayası kullandıklarına dair buluntular elde edilmiştir.  Türkiye de Bira mayası-inaktif bira mayası ya da yemlik bira mayası,  Fransızcada levure de brassarie, İngilizcede  Brewers’ yeast, Almancada  Bierhefe, İtalyancada da  Lievito de birra olarak bilinmektedir.

Bira mayası bira üretiminde kullanılan ve daha sonra da atık olarak elde edilen bir mikroorganizmadır. Bira üretildikten sonra inaktive edilerek insan ve hayvan beslenmesinde kullanılmak üzere işleme tabi tutulur. Gıda sektöründe gıda katkısı olarak veya aroma kazandırmak amacıyla kullanılır. Bira mayası doğal prebiotik özelliği ile hayvan yemlerinde ise zengin protein, mineral, vitamin kaynağı olarak kullanılır. Bu içeriği ile tüm hayvan yemlerinde (Sığır, koyun, balık, kedi-köpek, kanatlı, güvercin, arı, at... ) güvenle kullanılabilen bir yem katkısıdır .  Bira mayası yapısı gereği yemden yararlanmayı artırmakla kalmaz, olası mide barsak sindirim bozukluklarında önleyici ve düzenleyici rol oynar.

Bira mayası özel besin yapı taşları bakımından, olağanüstü amino asit konfigürasyonuyla son derece besleyicidir. Lysin, methionin, arginin, alanin, aspartic asit, glutamic asit vs yanında yüksek kolin, ve diğer B-grubu vitaminleri bolca barındırır.

Bu özellikleri ile bal arıları için hazırlanan arı keki ve arı mamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. Kedi köpek mamalarında, Balık yemlerinde bira mayası kullanımı giderek artmaktadır. Çok mideli hayvanlarda (sığır, koyun, keçi) ve selüloz sindirimi yapabilen at eşek gibi tek tırnaklılarda mide barsak florasını düzenleyerek sindirimi kolaylaştırmakta ve ekonomi sağlamaktadır.

Sıvı Bira mayası,  kontaminasyon riskinden dolayı saklaması çok zor bir üründür . Bu yüzden ya çok taze kullanılmalı ya da kurutularak daha dayanıklı hale getirilip saklanmalıdır. İçerdiği zengin besin maddeleri nedeniyle dış ortamdaki bakteriler tarafından kolayca kontamine olup bozulabilecek bir üründür.

Bu nedenle bira üretiminden hemen sonra tamamen hijyenik ve kapalı sistem borularla işletmelere gelen sıvı bira mayası anında inaktive edilerek-ya da otoliz edilerek kurutulmaktadır. Çoğunlukla tambur kurutma ama bazı işletmelerde  sprey ya da tünel kurutma sistemiyle kurutulduğu bilinmektedir. Kurutma oldukça hijyenik şartlarda yapılması gereken bir uygulamadır. Bira mayası kurutma esnasında kontaminasyona açıktır ancak uzman işletmelerde yapılan kurutma işlemi ve ardından hijyenik paketleme sistemiyle 24 aya kadar saklanabilen bir ürün üretilebilmektedir.

Dünya genelinde hayvan beslenmesinde kullanılan bira mayası miktarı 750.000 ton kadardır. Türkiye’de taze bira mayasının kullanılma olanağı olmadığı için tamamı kurutulmaktadır. Yıllık kuru bira mayası üretim miktarı 1.100 ton kadardır.  Bu miktarın tamamı hayvan beslenmesinde kullanılmaktadır.

Türkiye’de Bira mayasının yemlerde kullanılmasının çok kısa bir geçmişi bulunmaktadır. 20 sene kadar önce kullanımı neredeyse sıfırken bugün farkındalığın artmasıyla bira mayası kullanımı yerli üretimin 5-6 katı düzeylerine çıkmıştır. Açığı kapatmak üzere yurt dışından bira mayası ithalatı yapılmaktadır.

Ancak dünya genelinde bira mayası üretimi sınırlıdır (bira fabrikalarının bira üretim kapasitelerine endekslidir). Artan talep nedeniyle fiyatı artmış ve kaliteli bira mayası tedariği zorlaşmıştır. Bu durumu gören bazı ithalatçılar bira mayası adı altında benzer ürünleri ithal etmeye başlamışlar ve pazara bu ürünleri değişik isimlerle sunmuşlardır. Gerçek bira mayası ile gerçek olmayan bira mayası ürünlerin ayırt edilmesi çok kolaydır.

-Bira mayası ortalama % 42-46 ham protein içerir.  Bu proteinin tamamı organiktir. Gerçek olmayan bira mayasında protein oranı ilave Azot (N) bileşenleri (amonyum klorid, amonyum sülfat vs) eklenerek inorganik azot miktarıyla suni olarak artırılmıştır, bazı durumlarda % 50-55-60 proteinli mayalar piyasaya sunulmaktadır. Gerçek bira mayasında ham protein bu kadar yüksek olamaz.

-Bira mayası ortalama % 1 ve altında selüloz içerir.  Değişik bitkisel ürünlerle içeriği değiştirilmiş bira mayası ürünlerde selüloz oranı % 2-3-5 oranlarına çıkmaktadır. Bu oranlar  bira mayasına bir başka bitkisel ürün katılmış olduğunun kanıtıdır. Bu şekilde karıştırılan üründe düşen protein oranı da yukarda birinci maddede anlatıldığı gibi suni azot ilavesiyle yeniden düzenlenmekte ve ikici bir hileli durum yaratılmaktadır.

-Bira mayası ortalama % 1 ve altında ham yağ içerir. Ham yağ değeri bunun üzerinde olan ürünler gerçek bira mayası değildir. Bir başka ürünle karıştırıldığının göstergesidir.

-Tüm bu değişiklikler fiyat baskısı nedeniyle işletmelerin başvurabilecekleri hileli üretim şekilleridir.

-Bira mayası kehribar renginde bir üründür. Kurutma derecesine ve üretilen bira tipine göre üründe farklı renk tonları görülebilmektedir. Bu farklılıklar besin değeri üzerinde olumsuz bir etki yapmaz ancak başka ürünlerle karıştırıldığında bira mayası besin değerleri ciddi oranlarda değişeceği için hem yararlanabilirliği ve hem de beklenen prebiotik etki azalacaktır.

Değişik hayvan yemlerinde bira mayası kullanım miktarı fiyat, ulaşım kolaylığı, yemde hedeflenen etkiye göre değişmektedir.

Bira Mayası kullanım bilgileri:

-Büyük hayvanlarda-at, sığır vb günde 50 gr/baş bira mayası istenen verim artışı ve sağlıklı gelişme için yeterlidir.

-Balık yemlerinde, 50-60 kg bira mayası/ton yeme kullanılır.

-Kedi -köpek mamalarında isteğe bağlı 30-70 kg bira mayası /ton yeme kullanılır

-Bal arısı keklerinde 200 gr bira mayası /1 kg keke karıştırılır

-Güvercin, kanarya, muhabbet kuşu vb süs ve hobi kuşlarında 2-5 gr bira mayası /hayvan başına kullanılır.

-Etlik ya da yumurta tavuklarında 5-10 kg /ton yeme kullanımı yaygın bir uygulamadır.

Bira mayası doğal bir gıdadır. Organik hayvancılık yapan işletmelerde kullanılabilecek organik standartta kabul edilmiş bir üründür. Bu yüzden marka ürün elde etmek isteyen et,süt,yumurta vb hayvancılık işletmelerinde rahatlıkla organik yem maddesi olarak kullanılabilir.

Bira mayası yapısı gereği tek gücreli bir mikroorganizmadır. Yaklaşık % 72 si sitoplazma ve  % 28 lik kısmı kabuktur. Bu Kabuk kısmı  Mannan Oligo Sakkarit (MOS) yapıdır. Bu kabuğun % 30 luk kısmı da Beta Glukandır (b-Glukan). Bu özelliğiyle Bira Mayası patojen mikro organizmalara ve olası Mükotoksinlere karşı en etkin ve doğal mücadele yapılabilecek besin kaynağı olarak en üst sıraya yükselmektedir.

Hayvan yemlerinde büyütme faktörü olarak antibiyotik kullanımı yasaklanınca Bira Mayası  MOS ve b-Glukan içeriğiyle doğal antibiyotik etki sağlayan besinler içinde birinci sıraya oturmuş ve bu nedenle çok aranır bir ürün haline gelmiştir.

 

Angora bira mayası ( Saccharomyces cereviciae ) besin madde içeriği

 her 100 gramında